Atlas Nieba

Atlas nieba to zbiór map pokazujących całe nocne niebo. Na mapach zaznaczone są obiekty astronomiczne, których położenie nie zmienia się na niebie szubko, takie jak gwiazdy, gromady gwiazd, mgławice, galaktyki. Inne obiekty, szybko poruszajże się po niebie: Słońce Księżyc, planety, planetoidy nie są w atlasie pokazane. Poniżej przedstawiony jest opis Atlasu Nieba 2000.0 (Komplet map do amatorskich obserwacji nieba) autorstwa Marka Substyka. Atlas ten jest na wyposażeniu Pracowni Dydaktyczno-Obserwacyjnej w Orlu.

atlas nieba

Na Atlas Nieba składa się:

  1. 20 map nieba, na których zamieszczono położenia 9040 gwiazd o jasnościach do +6.5 magnitudo.
    • 2 pierwsze mapy: północne obszary nieba – deklinacje od +55 do +90 stopni;
    • 8 kolejnych map: deklinacje od 0 do +60 stopni, obszary położone nad równikiem niebieskim;
    • 8 kolejnych map: deklinacje od 0 do -60 stopni, obszary położone pod równikiem niebieskim;
    • 2 ostatnie mapy: deklinacje od -55 do -90 stopni, obszary niewidoczne w Polsce.
  2. Wyjaśnienie oznaczeń gwiazd, gromad gwiazd i galaktyk użytych w Atlasie Nieba.
  3. Tabela 88 gwiazdozbiorów: nazwy polskie, łacińskie, skróty nazw, obszar zajmowany przez gwiazdozbiór oraz strona w katalogu, na której przedstawiono część nieba obejmującą dany gwiazdozbiór.
  4. Katalog Messiera: katalog astronomiczny opublikowany przez Charlesa Messiera w 1774. Ostateczna wersja Katalogu Messiera wydana w 1784 zawiera 103 obiekty. Od tego czasu dodano jeszcze 7 innych obiektów, odkrytych później przez Messiera i jego współpracownika Pierre Méchain'a. Messier był poszukiwaczem komet. Gdy patrzymy przez teleskop, bliskie komety wyglądają jak niewyraźne plamki. Za to gwiazdy są tak daleko, że w sprawnie działającym teleskopie widoczne są jako punkty. Messier zauważył, że część rozmytych obiektów obserwowanych przez niego nie mogło być kometami, gdyż nie zmieniały one swojej pozycji. To znaczyło, że te obiekty nie krążą po orbicie wokółsłonecznej, tak jak komety. W roku 1771 Charles Messier podjął się skatalogowania wszystkich niewyraźnych plamek widzianych na niebie przez ówczesne teleskopy. Jego celem było ułatwienie pracy poszukiwaczom komet. Wszystkie obserwacje Messier przeprowadził w Paryżu, przez co cały katalog obejmuje obiekty położone nie dalej niż 40 stopni deklinacji południowej. Zrozumienie czym są skatalogowane przez Messiera wymagało ogromnego postępu w konstrukcji teleskopów i nastąpiło dopiero w pierwszej połowie XX wieku. Obecnie wiemy, że obiekty z Katalogu Messiera to mgławice, galaktyki i gromady gwiazd. Od czasów Messiera odkryto dziesiątki tysięcy innych podobnych obiektów na niebie. Jednak obiekty Messiera są wśród nich najjaśniejsze i najlepiej widoczne. Z tego powodu obiekty Messiera są bardzo często obserwowane przez amatorów astronomii.
  5. Wybrane obiekty z Katalogu Caldwella. Katalog Caldwella to lista obiektów astronomicznych wybrana i zestawiona w 1995 roku przez brytyjskiego astronoma amatora Patricka Caldwella-Moore'a. Lista ta zawiera 109 obiektów, wśród których znajdziemy 1 ciemną mgławicę, 35 galaktyk, 18 gromad kulistych, 9 mgławic, 25 gromad gwiazd, 6 gromad połączonych z mgławicami, 13 mgławic planetarnych oraz 2 pozostałości po supernowej. Nie jest to katalog astronomiczny, lecz zestawienie obiektów wybranych przez Patricka Caldwella-Moore'a. Autor nie zajmował się katalogowaniem obiektów według ich typów, nie był też ich odkrywcą. Lista ta, podobnie jak Lista Najpiękniejszych Obiektów N.G.C. RASC lub Herschel 400, zawiera obiekty wybrane jako uzupełnienie Katalogu Messiera, mające być w zamierzeniu łatwo dostępne dla astronomów-amatorów. Znajdziemy w nim jednak obiekty znacznie przekraczające możliwości astronomii amatorskiej jak np. Mgławica Grota (jasność 16 mag).
  6. Wybrane obiekty z Katalogu IC. Katalog IC (Index Catalogue) to katalog astronomiczny zawierający mgławice, gromady gwiazd oraz galaktyki. Został opublikowany w 1885 roku jako suplement do New General Catalogue (NGC). Katalog zawiera 5386 obiektów znanych jako „obiekty IC”. Katalog NGC stworzył John Dreyer w latach 80. XIX wieku, następnie opublikował dwa dodatki do New General Catalogue z obiektami astronomicznymi odkrytymi w latach 1888-1907.
  7. Lista nazw gwiazd zaznaczonych na mapach w Atlasie Nieba.
  8. Lista asteryzmów. Asteryzmem nazywamy część danego gwiazdozbioru, która ma własną nazwę, nie zaliczaną do którejkolwiek z 88 oficjalnych konstelacji. Gwiazdy tworzące asteryzm zwykle nie są w żaden sposób fizyczne powiązane, a ich pozorna bliskość jest jedynie wynikiem rzutowania na sferę niebieską z punktu odniesienia obserwatora na Ziemi. Asteryzm mogą tworzyć także gwiazdy z różnych gwiazdozbiorów. Powszechnie rozpoznawanym asteryzmem jest asteryzm Wielkiego Wozu, często błędnie identyfikowany z konstelacją Wielkiej Niedźwiedzicy (Ursa Major), której w rzeczywistości jest częścią. Inne znane asteryzmy to Pas Oriona, Trójkąt letni i Trójkąt, zimowy.