„Wygasz. Innowacyjny projekt badania zanieczyszczenia światłem w województwie dolnośląskim przy udziale uczniów i nauczycieli szkół średnich.”
Projekt realizowany w ramach przedsięwzięcia „Ścieżki Kopernika” w woj. dolnośląskim ze środków finansowych na naukę projektu systemowego „Wsparcie systemu zarządzania badaniami naukowymi oraz ich wynikami” (Poddziałanie 1.1.3), realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013.
„Ścieżki Kopernika”
W grudniu 2012 roku Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ogłosiło konkurs o finansowanie projektów badawczych w ramach przedsięwzięcia „Ścieżki Kopernika”. To wyjątkowe, pierwsze tego typu przedsięwzięcie w kraju ma na celu popularyzację nauki wśród członków lokalnych społeczności, w szczególności młodzieży szkolnej. Projekty realizowane w ramach „Ścieżek Kopernika” mają zawierać element badań naukowych prowadzonych z zaangażowaniem osób spoza środowiska naukowego, w tym wspomnianej młodzieży. W konkursie mogły startować konsorcja składające się z co najmniej jednej jednostki naukowej i jednego podmiotu działającego na rzecz nauki. W skład mogły ponadto wchodzić organizacje pozarządowe i jednostki samorządu terytorialnego. Na realizację „Ścieżek Kopernika” MNiSW przeznaczyło 3.2 mln złotych.
Zgodnie z wytycznymi MNiSW projekty realizowane w ramach „Ścieżek Kopernika” powinny zawierać element popularyzatorski i naukowy. Badania naukowe objęte projektem „…muszą być prowadzone zespołowo, z aktywnym udziałem członków społeczności lokalnej (głównie młodzieży szkolnej), w celu przybliżenia metod pracy naukowej oraz inspirowania do samodzielnego rozwoju i poznawania zagadnień naukowych. (…) Członkowie społeczności lokalnej powinni uczestniczyć w prowadzonych działaniach naukowych, poprzez np. prowadzenie obserwacji, zbieranie danych, prowadzenie analiz i opisu doświadczeń, czy udział w opracowaniu części wyników badań”. Działania naukowe i ich wyniki powinny być upowszechnione w społeczeństwie. „Efektem projektu powinno być stworzenie niekonwencjonalnych modułów zajęć, przedstawiających sposoby i metody zainteresowania młodzieży kwestiami nauki, rozbudzenia w nich ciekawości i chęci pogłębiania wiedzy. Moduły zostaną wykorzystane przez instytucje, organizacje pozarządowe i podmioty zajmujące się popularyzacją nauki, co przyczyni się do uaktywnienia środowiska popularyzatorów nauki w Polsce.” (cytaty z serwisu głównego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego)
Zgodnie z założeniem MNiSW w danym województwie dofinansowanie w ramach „Ścieżek Kopernika” miał otrzymać tylko jeden ze zgłoszonych do konkursu projektów. W sumie zgłoszonych zostało 76 wniosków z całego kraju, w tym 9 z województwa dolnośląskiego. Konkurs został rozstrzygnięty w czerwcu 2013.
Projekt Wygasz
Do realizacji w województwie dolnośląskim wybrano projekt Wygasz, który poprowadzą wspólnie Instytut Astronomiczny UWr i Towarzystwo Izerskie występując razem jako konsorcjum Unizery. Zespół ekspertów oceniających zgłoszone do "Ścieżek Kopernika" wnioski przyznał projektowi Wygasz 50 punktów na 50 możliwych. Projekt będzie realizowany od grudnia 2014. Głównym celem projektu jest podniesienie w społeczeństwie poziomu wiedzy o zasięgu i skutkach zanieczyszczenia światłem, przy jednoczesnym wykorzystaniu potencjału uczniów i nauczycieli do prowadzenia badań związanych z tym problemem. Projekt będzie realizowany na obszarze województwa dolnośląskiego ze szczególnym uwzględnieniem obszaru Gór Izerskich i rejonu jeleniogórskiego (powiaty lubański, lwówecki, jeleniogórski). W ramach projektu w osadzie Orle powstaje pracownia dydaktyczno-obserwacyjna, w której uczniowie i nauczyciele dowiedzą się jak mierzyć poziom zanieczyszczenia światłem poprzez pomiary jasności nocnego nieba. Zajęcia w pracowni odbywać się będą pod okiem doświadczonej grupy zawodowych astronomów i pozwolą również na zdobycie przez młodzież umiejętności prowadzenia rzetelnych badań naukowych i myślenia przyczynowo-skutkowego.
Ze względu na nieduży stopień zanieczyszczenia światłem od 2007 roku Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego przy pomocy organizacji lokalnych (Towarzystwo Izerskie, Nadleśnictwo Świeradów, Nadleśnictwo Szklarska Poręba) realizuje na terenie Gór Izerskich projekt popularno-naukowy Astro Izery. Głównymi celami projektu jest rozbudzanie ciekawości otaczającym Wszechświatem i informowanie o problemie zanieczyszczenia światłem poprzez wykłady, warsztaty, pokazy, wystawy i obserwacje astronomiczne. Projekt Wygasz będzie rozwinięciem tych działań. Środki finansowe przyznane na realizację projektu pozwolą na poszerzenie prowadzonej działalności edukacyjno-popularyzatorskiej o elementy naukowe realizowane dzięki planowanej pracowni dydaktyczno-obserwacyjnej do pomiarów jasności nocnego nieba, bazie danych pomiarowych, gotowym modułom zajęć i wsparciu organizowania warsztatów dla uczniów, nauczycieli i miłośników astronomii.
Cele szczegółowe projektu Wygasz:
- Utworzenie i prowadzenie pracowni dydaktyczno-obserwacyjnej (PraDO) do pomiarów jasności nocnego środowiska. Pracownia znajduje się w osadzie Orle, położonej terenie Izerskiego Parku Ciemnego Nieba. Pracownia wyposażona jest sprzęt obserwacyjny, pomiarowy i komputerowy niezbędny do przeprowadzenia wykładów, warsztatów i obserwacji w temacie zanieczyszczenie światłem.
- Utworzenie serwisu internetowego projektu. Serwis ten zawierać będzie informacje na temat zanieczyszczenia światłem, opisy prowadzenia warsztatów z metod pomiarów jasności nocnego nieba oraz bazę danych do zbierania i opracowywania tych pomiarów.
- Przygotowanie modułów zajęć służących poznaniu problemu zanieczyszczenia światłem, metod pomiaru jasności nocnego środowiska oraz elementów analizy danych obserwacyjnych. Moduły te będą udostępnione do wykorzystania przez nauczycieli, uczniów i inne zainteresowane osoby.
- Organizacja warsztatów dla nauczycieli, uczniów szkół średnich i miłośników astronomii z wykorzystaniem pracowni dydaktyczno-obserwacyjnej. Warsztaty dla uczniów odbędą się w ramach Szkolnych Warsztatów Astronomicznych.
Nauczyciele szkół średnich, po otrzymaniu certyfikatu ukończenia warsztatów organizowanych przez wykonawców projektu, będą mogli wykorzystywać PraDO do prowadzenia zajęć dla uczniów ze swoich szkół. Regulamin korzystania z PraDO znajduje się w tej zakładce. Pracownia będzie dostępna również po zakończeniu projektu Wygasz, tj. po zakończeniu 2014 roku. - Rozwój prac badawczych, edukacyjnych i popularyzatorskich związanych z problemem zanieczyszczenia światłem.
- Rozbudzanie ciekawości świata, rozwijanie myślenia analitycznego i nabywanie umiejętności pracy w dziedzinach naukowo-technicznych, ze szczególnym naciskiem na udział w tych procesach społeczności lokalnej, w tym młodzieży szkolnej.
- Wsparcie rozwoju regionu Gór Izerskich przy jednoczesnym zachowaniu walorów astro-turystycznych.
- Działania promujące projekt Wygasz.