Przygotowanie teleskopu

Instrukcja montowania zestawu do obserwacji/fotografowania.

 

Składowe zestawu obserwacyjnego:

zestaw obserwacyjny 

Tuba teleskopu

Do tuby przymocowana jest lunetka celownicza (szukacz), która służy do łatwiejszego odnajdywania obiektów na niebie. Oprócz tego zamocowany jest wyciąg okularowy, w który możemy zamocować okular i prowadzić obserwacje wizualne, albo dołączyć aparat fotograficzny i wykonać zdjęcia obiektów nieba nocnego. Tuba teleskopu jest otoczona dwoma obejmami, które są dołączone do szyny mocującej (dovetail) tubę do montażu. Do przenoszenia zestawu tubę należy odłączyć od montażu.

tuba

Montaż

Jest to element, który pozwala zorientować cały zestaw względem osi świata i równika. W naszym przypadku do montażu dołączony jest silnik umożliwiający prowadzenie teleskopu za ruchem sfery niebieskiej. Aby to prowadzenie było możliwe, montaż należy zorientować na gwiazdę polarną, co będzie opisane w dalszej części. Do montażu zamocowany jest także pręt, na którym mocuje się przeciwwagi pozwalające zrównoważyć masę tuby teleskopu. Montaż jest przykręcony do statywu za pomocą śruby.

W zestawach, które znajdują się w pracowni zdjęta została gałka mikroruchów w rektascensji i zastąpiona silnikiem, który będzie ułatwiał śledzenie obiektów na niebie i wykonywanie astrofotografii. Silnik jest powolny, co powoduje, że przemieszczenie teleskopu o duży kąt może trwać bardzo długo. Jeżeli chcemy zmienić bardzo położenie teleskopu, to należy poluzować śrubę blokującą rektascensję i przemieścić tubę w żądane położenie. Podobnie należy postępować w przypadku deklinacji (poluzować zacisk, przemieścić tubę, zacisnąć).

montaż

Statyw

Trójnóg ma za zadanie zapewnić stabilne podparcie dla całego zestawu obserwacyjnego. Jego właściwe ustawienie, ustabilizowanie i wypoziomowanie pozwoli na uniknięcie przewrócenia zestawu. Jednak należy pamiętać, że nie zapewni on bezpieczeństwa w przypadku oparcia się o zestaw obserwacyjny – może wtedy dojść do przewrócenia całości. Do transportu w obrębie pracowni i miejsca obserwacyjnego nie ma potrzeby rozłączania statywu i montażu.

statyw

Przygotowanie zestawu do obserwacji.

Poprawne ustawienie całego zestawu pozwoli na wykonywanie astrofotografii i komfortowe prowadzenie obserwacji wizualnych. Procedura składa się z kilku kroków, ale osobie z pewnym doświadczeniem całość nie powinna zabrać więcej niż 20 minut.

 

1. Ustawienie statywu z montażem i poziomowanie

Trójnóg należy rozstawić na twardym podłożu i wypoziomować. W głowicy montażu jest wbudowana mała poziomica, która ułatwia to zadanie. Należy szczególnie uważać przy odkręcaniu i dokręcaniu motylków w nogach statywu. Zdarza się, że plastik pęka. Statyw razem z montażem powinien być zorientowany tak, aby przednia zaślepka lunety biegunowej była skierowana na północ.

2. Orientacja na gwiazdę polarną

Tą operację warto wykonać przed założeniem tuby teleskopu i przeciwwag, bo na montażu nie ma wtedy dużego obciążenia i łatwiej jest nim ruszać. Pierwszy krok polega na ustawieniu szerokości geograficznej miejsca obserwacji.

szerokość geograficzna i azymut

Kręcimy śrubami szerokości geograficznej pamiętając o tym, że jeśli poczujemy duży opór kręcąc jedną ze śrub, to należy wtedy poluzować drugą. Śruby blokują się wzajemnie. Jeśli uzyskamy już odpowiednią wartość szerokości należy pamiętać o dokręceniu drugiej śruby, tak aby podczas obserwacji montaż nie zmienił swojej pozycji. Jeśli montaż został dobrze wypoziomowany i wstępnie ustawiony na kierunek północny to już teraz powinniśmy zobaczyć w lunetce biegunowej Gwiazdę Polarną. W następnym kroku musimy precyzyjnie ustawić montaż na nią.

W lunetce biegunowej powinniśmy zobaczyć taki obraz:

obraz w lunetce biegunowej

Jeśli nie widać tych rysunków to należy delikatnie podświetlić otwór wejściowy lunetki biegunowej. Najlepiej jeśli ktoś nam w tym pomoże. Następnie, luzujemy blokadę rektascensji i obracamy montaż do momentu aż układ Wielki Wóz – Kasjopea będzie taki jak w danym momencie widzimy na niebie. Zaciskamy blokadę rektascensji i przechodzimy do ustawienia Gwiazdy Polarnej w małym kółku narysowanym na obwodzie nieco większego, które powinniśmy widzieć w środku obrazu. Całą operację przeprowadzamy patrząc w lunetkę i kręcąc śrubami regulującymi szerokość geograficzną i azymut. Im lepiej wykonany zostanie ten krok tym lepiej montaż będzie śledził ruch sfery niebieskiej.

3. Montaż teleskopu

Do tuby teleskopu przymocowana jest szyna mocująca, którą należy wsunąć w prowadnicę na montażu i dokręcić śruby blokujące. Przy tym trzeba pamiętać o następującej zasadach. Jeśli mocujemy teleskop to najpierw dokręcamy dużą śrubę, a dopiero potem małą (skośną). W przypadku odłączania teleskopu najpierw poluzowujemy małą śrubę, a dopiero potem dużą.

szyna mocująca

4. Umocowanie aparatu

Po zamocowaniu przejściówki do aparatu (opis w instrukcji dotyczącej aparatu) możemy podłączyć aparat do wyciągu okularowego. W tym celu poluzowujemy śruby blokujące na wyciągu i odłączamy element służący mocowaniu okularu. Następnie rozkręcamy ten element (część szeroką od wąskiej). Szerszy z dwóch elementów dokręcamy do przejściówki zamocowanej wcześniej w aparacie. Następnie dołączamy aparat do wyciągu okularowego i blokujemy śrubami.

wyciag okularowy

5. Montaż przeciwwag

Na końcu pręta znajduje się śruba zabezpieczająca, którą należy odkręcić. Następnie wsuwamy przeciwwagi na pręt i zabezpieczamy śrubami blokującymi. Ostatnim krokiem jest ponowne nakręcenie śruby zabezpieczającej na pręt przeciwwagi.

przeciwwagi

6. Wyważenie

Całość zestawu powinna być jak najlepiej wyważona. Operację przeprowadzamy najpierw w deklinacji. Luzujemy zacisk deklinacji i ustawiamy tubę teleskopu równolegle do horyzontu. Puszczamy ją (pamiętając o asekuracji) i obserwujemy, w którą stronę tuba jest przeważona. Luzujemy śruby na szynie mocującej teleskop do montażu i przesuwamy tubę aż do uzyskania położenia równowagi. Następnie dokręcamy śruby na szynie i dokręcamy zacisk deklinacji. Kolejnym krokiem jest wyważenie w rektascensji. Luzujemy zacisk rektascensji i puszczamy teleskop swobodnie. W tym wypadku wyważamy przesuwając przeciwwagi wzdłuż pręta. Jeśli zestaw jest stabilny zakręcamy docisk rektascensji.

7. Ponowna orientacja na polarną

Zazwyczaj całość wykonanych powyżej kroków powoduje, że gwiazda polarna może nieco uciec z właściwego położenia w lunetce biegunowej. Poza tym wszystkie powyższe czynności zabierają wystarczająco dużo czasu aby polarna zmieniła położenie w lunetce jeśli nie dokonaliśmy poprawnej orientacji. Dlatego w tym momencie, kiedy cały zestaw jest już zmontowany i wyważony dokonujemy ponownej orientacji na Gwiazdę Polarną.

8. Ustawienie ostrości i zgranie lunetki celowniczej z osią optyczną teleskopu

Należy pamiętać aby napęd teleskopu był podczas tej czynności wyłączony!

To jest bardzo ważna czynność, która sprawi, że bez większych problemów będziemy w stanie wcelować teleskopem w wybrane obiekty na sferze niebieskie. Najlepiej jeśli będzie wykonywana przez dwie osoby. Jedna z nich ma źródło światła (nie za mocne żeby nie oślepiać drugiej osoby) odchodzi na kilkadziesiąt metrów i trzyma źródło światła w stałym położeniu. W tym czasie druga osoba celuje teleskop (po poluzowaniu zacisków rektascensji i deklinacji) w źródło światła aż uda się złapać jego obraz w teleskopie (lub wizjerze aparatu jeśli już go zamocowano), a następnie ustawia obraz źródła światła w środku pola widzenia teleskopu i zakręca oba zaciski (deklinacji i rektascensji). W kolejnym kroku należy spojrzeć przez lunetkę celowniczą i ustawić widoczne źródło światła na przecięciu nitek widocznych w polu widzenia lunetki. Czynność tę wykonuje się za pomocą dwóch śrubek, które można znaleźć na mocowaniu lunetki celowniczej.

Jeśli w teleskopie i w lunetce celowniczej widzimy źródło światła dokładnie na środku możemy wycelować teleskop w jakiś jasny obiekt na niebie (Księżyc, jedna z planet, jasna gwiazda) i ustawić wstępnie ostrość. Do ustawienia ostrości służą dwa duże kółka znajdujące się po dwóch przeciwnych stronach wyciągu okularowego. Po ustawieniu ostrości warto dokręcić śrubę blokującą, która jest zamocowana prostopadle do pręta łączącego kółka służące ustawianiu ostrości.

9. Dokładne ustawienie ostrości

Ostatni krok wykonujemy już przy włączonym napędzie teleskopu. Na otwór wejściowy tuby teleskopu zakładamy maskę Bahtinova.

maska Bahtinova

Obraz, który teraz widzimy w teleskopie składa się z trzech cienkich linii. Kółkiem ostrości kręcimy do momentu, aż środkowa linia będzie dokładnie symetralną kąta utworzonego przez pozostałe dwie linie. Przykład właściwego ustawienia ostrosci jest pokazany na prawym panelu poniższego rysunku.

maska Bahtinova - obraz

10. Obsługa pilota rektascensji

Montaż jest przystowany do automatycznego prowadzenia za ruchem dobowym sfery niebieskiej. Służy do tego pilot (na zdjęciu, z lewej strony) wraz z zasilaczem (po prawej). Zasilacz jest po prostu pojemnikiem na baterie R20. W pracowni są odpowiednie akumulatory i ładowarka. Proszę pamiętać, aby w czasie nocy obserwacyjnej ładować zestaw akumulatorów, które w tym czasie nie są używane. Proces ładowania trwa kilka godzin. Pilot podłaczamy bezpośrednio do silnika rektascensji (szary kabel), a pilot podłaczamy do zasilacza. Prowadzenie jest uruchamiane gdy przełacznik ustawimy w pozycji „ON”. Należy pamiętać aby drugi z przełączników był w pozycji „N”, które oznacza półkulę północną. Przełacznik pozostawiony w pozycji „S” spowoduje obrót silników w przeciną stronę i nieprawidłowe prowadzenie za ruchem sfery niebieskiej.

pilot

Na pilocie znajdują się także przyciski „2x” oraz „8x”, które służą do wykonywania większych przesunięć w rektascensji. W przypadku kiedy potrzebujemy przemieścić teleskop o więcen niż 1° należy odkręcić zacisk rektascensji i przemieścić teleskop. Nie ma potrzeby odłaczania napędu podczas tej operacji.