Szacowanie ilości gwiazd widocznych na nocnym niebie okiem nieuzbrojonym metodą von Wygascha

Ile gwiazd można zobaczyć na nocnym niebie bez pomocy lornetki lub teleskopu, czyli okiem nieuzbrojonym? Im ciemniejsze niebo, tym więcej. Jeśli określimy, ile gwiazdy widzimy, to oszacujemy jak ciemne jest niebo nocne. Jasność nocnego nieba silnie zależy od poziomu zanieczyszczenia świtałem. Oszacowanie ilości widocznych gwiazd jest zatem dobrą wielkością, za pomocą której możemy oszacować poziom tego zanieczyszczenia w miejscu wykonywania obserwacji.

Policzenie wszystkich widocznych gwiazd nie jest proste. Na pewno przy liczeniu łatwo się pomylić, a w dodatku będzie ono trwało (za)długo. Czasami widać gwiazd tak dużo, że ich policzenie wydaje się wręcz niemożliwe. Jest jednak sposób, który ułatwi i przyspieszy zliczanie gwiazd. Nie da on nam dokładnej ilości widocznych gwiazd co do sztuki, ale nie musimy mieć aż tak dokładnego wyniku. Wystarczy, że oszacujemy czy widać np. 1000 czy 1500 gwiazd. Metoda szacowania opisana jest krok po kroku poniżej.

Przygotuj tubę do zliczania gwiazd
Do liczenia gwiazd potrzebujemy papierową tubę. Możesz użyć tubę, która zostaje po rolce kuchennych ręczników papierowych albo zrobić własną z kartonu lub nieprzezroczystej, matowej, plastikowej rury. Długość tuby powinna wynosić około 20 – 22 cm, a jej średnica 4 – 6 cm. Jeśli liczenie gwiazd przez twoją tubę jest trudne, bo widzisz ich zbyt wiele, użyj tuby nieco dłuższej lub węższej. Zmierz długość i średnicę przygotowanej tuby i zapisz je w załączonym raporcie obserwacyjnym. Jeśli wolisz obserwować gwiazdy obojgiem oczu, przygotuj sobie dwie takie same tuby. Następnie połącz je mocno ze sobą tak, aby były one ustawione dokładnie równolegle do siebie w odległości odpowiadającej rozstawowi twoich oczu. Połączenie wykonaj dokładnie, aby twoje oczy widziały przez obie tuby ten sam fragment nieba jednocześnie.
Poczekaj aż zapadnie noc
Aby rozpocząć liczenie gwiazd musisz poczekać, aż niebo zrobi się tak ciemne jak tylko może być w miejscu, w którym jesteś. Dlatego obserwacje możesz prowadzić nie wcześniej niż 2 godziny po zachodzie Słońca, ale nie później niż 2 godziny przed jego wschodem. Nie wykonuj również obserwacji, jeśli na nocnym niebie obecny jest Księżyc.
Oszacuj zachmurzenie nieba
Gdy zrobi się ciemno, wyjdź na zewnętrz zabierając ze sobą wydrukowany raport obserwacyjny. Oceń mniej więcej, jaką część nieba przesłaniają chmury. Wynik zapisz w raporcie. Jeśli chmury przesłaniają więcej niż 50% nieba, wybierz inną, bardziej pogodną noc do prowadzenia obserwacji. Licząc gwiazdy unikaj obszarów nieba pokrytych chmurami.
Znajdź miejsce obserwacji
Znajdź miejsce z dala od jasnych źródeł światła, np. lamp ulicznych. Najlepiej, aby wybrane miejsce było osłonięte od świateł, które mogą świecić wprost do twoich oczu. Zanim zaczniesz liczyć, pozwól, aby twój wzrok przystosował się do ciemności. Potrzeba na to około 10 – 15 minut. Dzięki temu twoje oczy będą bardziej czułe i zobaczysz więcej gwiazd. Zapisując wyniki, użyj słabego światła czerwonego do oświetlenia kartki z raportem obserwacyjnym. Takie światło nie będzie cię razić i nie zmniejszy czułości twojego wzroku. Jeśli nie posiadasz źródła takiego światła, poproś kogoś o zapisywanie twoich wyników w raporcie. Uwaga, jeśli okolica, w której chcesz liczyć gwiazdy jest bardzo ciemna, szukając odpowiedniego miejsca użyj latarki, aby uniknąć wypadku. Licząc gwiazdy unikaj obszarów nieba zasłoniętych budynkami, drzewami, itp.
Zapisz datę i miejsce obserwacji
W raporcie obserwacyjnym, który znajdziesz na ostatniej stronie tego opisu, zapisz datę oraz miejsce wykonania obserwacji. Możesz podać współrzędne geograficzne i wysokość nad poziomem morza lub dokładną nazwę miejsca/miejscowości, w której obserwujesz. Do znalezienia współrzędnych i wysokości możesz użyć mapy, odbiornika GPS, programu typu Google Earth lub skorzystać z tej strony www: gmapsapi.com/wspolrzedne.php
Policz gwiazdy
Kiedy już twój wzrok przystosuje się do ciemności, możesz zacząć liczenie gwiazd. Przyłóż tubę (tuby) do oka (oczu) i skieruj ją (je) w dowolnie wybrane miejsce na niebie. Policz, ile gwiazd widzisz przez tubę (tuby) i zapisz wynik jako „Pole nr 1” w raporcie. Następnie wybierz inne miejsce na niebie, znów policz gwiazdy, które widzisz i zapisz wynik jako „Pole nr 2”. Postępuj w ten sam sposób, aż policzysz gwiazdy w 10 – 20 różnych miejscach na niebie. Im więcej miejsc wybierzesz, tym dokładniejszy dostaniesz końcowy wynik obserwacji. Wybieraj miejsca położone na różnych wysokościach nad horyzontem i w różnych kierunkach względem stron świata, niezależnie od tego czy widzisz tam dużo czy mało gwiazd. Może się zdarzyć, że w jakimś polu zobaczysz tylko jedną gwiazdę lub nawet nie zobaczysz żadnej. Nie przejmuj się, nie jest to błędem. Zapisz w raporcie to, co widzisz.
Oszacuj, ile gwiazd widzisz na niebie
Teraz możesz wrócić do domu i wszystkie dotychczasowe pomiary wykorzystać do oszacowania, ile gwiazd widać na niebie. Najpierw policz, ile w sumie zliczyłeś/-aś gwiazd we wszystkich wybranych polach. Otrzymany wynik podziel przez ilość tych pól, a dostaniesz ile średnio gwiazd widać przez twoją tubę. Tę wielkość oraz wymiary twojej tuby podstaw do wzoru podanego w raporcie. Po wykonaniu obliczeń otrzymasz przybliżoną ilość gwiazd, które możesz zobaczyć na niebie, tam gdzie prowadziłeś/-aś obserwacje. Sprawdź, czy w obliczeniach nie ma błędu. Zastanów się, jakie czynniki, oprócz zanieczyszczenia światłem, mogą wpłynąć na otrzymaną wartość jasności granicznej.